Wat dien je weten over Ubiquinol Q10?

Wat is CoQ10?

De ontdekking¹ van CoQ10² betekende een grote stap voorwaarts in de kennis die nodig was om te begrijpen hoe de energieproductie in onze cellen werkt. CoQ10 bleek namelijk een essentiële schakel te zijn bij het genereren van alle energie in het lichaam. 

Je lichaam maakt CoQ10 zelf aan met behulp van eiwitten, vetachtige stoffen en bepaalde vitamines. De synthese³ (het samenvoegen van ongelijksoortige stoffen zodat er iets nieuws ontstaat) van CoQ10 vindt plaats in vrijwel alle lichaamscellen, maar vooral in die organen die een hoge energiebehoefte hebben, zoals het hart, de spieren, hersenen, lever en nieren.

De naam ‘Co-enzym Q10’ verwijst naar het feit dat deze lichaamseigen stof een co-enzym is. 

Enzymen zijn biologische katalysatoren, stoffen die in het lichaam aangemaakt worden om bepaalde reacties in het lichaam te versnellen. Bekende voorbeelden zijn de spijsverteringsenzymen die helpen om de voeding te verteren in de darmen. Een co-enzym is een stof die een enzym nodig heeft om zijn functie te kunnen vervullen en fungeert in een cel vaak als een soort van aan/uit-schakelaar. Deze rol heeft CoQ10 in de energieproductie van de cellen.

Twee vormen van CoQ10

CoQ10 komt in twee vormen voor in het lichaam: ubiquinon Q10 is de niet actieve vorm van CoQ10 die omgezet moet worden naar de actieve vorm ubiquinol Q10.

Ubiquinon⁴ Q10 wordt in het lichaam via een complex proces aangemaakt met behulp van eiwitten en vetachtige stoffen, waarbij ten minste zeven vitaminen (vitamine B2, B3, B5, B6, foliumzuur, vitamine B12 en vitamine C) en verschillende mineralen (magnesium, zink, selenium en ijzer) een ondersteunende rol spelen. Een tekort aan deze voedingsstoffen kan de interne productie van CoQ10 verminderen. Een voedingspatroon dat veel van deze vitaminen en mineralen bevat en het nemen van supplementen kunnen hierbij ondersteunend werken.

Zodra de cellen het nodig hebben wordt ubiquinon Q10 omgezet in de actieve vorm ubiquinol Q10. Deze omzetting is omkeerbaar zodat ubiquinol Q10 ook weer omgezet wordt in ubiquinon Q10. Je lichaam houdt een balans tussen beide vormen. 

Welke rol speelt CoQ10 in de cellen?

Om de rol van CoQ10 duidelijk te maken, moeten we de cel induiken. De cel bestaat uit verschillende onderdelen waaronder allerlei organellen⁵. Het organel dat zich bezighoudt met de energieproductie is het mitochondrion. Mitochondriën zijn zeer kleine organellen die een slimme vorm hebben om maximaal energie te kunnen produceren.

In afbeeldingen van een lichaamscel, zoals die hierboven, zie je meestal maar een paar mitochondriën getekend. In werkelijkheid bevatten cellen er gemiddeld maar liefst 1.000 tot 2.000. Als je dan in ogenschouw neemt dat je lichaam uit totaal zo’n 28 tot 36 biljoen (28.000.000.000.000 tot 36.000.000.000.000) lichaamscellen bestaat, begrijp je dat we het over enorme aantallen hebben. Het zijn er zoveel dat mitochondriën maar liefst 10% van ons totale lichaamsgewicht vertegenwoordigen! 

Het aantal in de cel hangt af van de functie van het type cel en de energie die voor die functie nodig is. Het is niet voor niets dat cellen met een grotere energiebehoefte zoals de hartspier-, nier-, lever-, pancreas-, hersen- en spiercellen hierdoor een veel groter aantal mitochondriën bevatten. 

Door de enorme energiebehoefte van hartspiercellen bijvoorbeeld, bevat elk ervan zo’n 5.000 tot 10.000 mitochondriën.

Dus beduidend meer dan de gemiddelde cel. Mitochondriën maken dan ook zo’n 40% tot 50% van de celinhoud uit van ons hartspierweefsel. De hartspiercellen zorgen voor het samentrekken van de hartspier en het optimaal rondpompen van bloed door ons lichaam, wat veel energie vergt. De  gezondheid van ons hart is daarom direct afhankelijk van de goede werking van deze organellen.

Co-enzym Q10 speelt een essentiële rol bij de energieproductie in de mitochondriën van de cel. Je gezondheid en kwaliteit van leven hangen daarom voor een groot deel af van de hoeveelheid co-enzym Q10 in alle lichaamscellen.

Het mitochondrion heeft twee membranen, het buitenste membraan wat vooral een beschermend omhulsel vormt en het binnenste membraan wat een gevouwen structuur heeft. CoQ10 bevindt zich in dit binnenste membraan. In dit binnenste membraan vindt de energieproductie plaats.

CoQ10 heeft een sleutelrol in de productie van ATP⁷ (energie), de ‘benzine van het lichaam’. Je lichaam maakt elke dag een enorme hoeveelheid ATP aan. In rust maken je cellen ongeveer 1 miljard ATP-moleculen per seconde aan. Bij een zware inspanning zoals sport, wordt de aanmaak van ATP in je spieren wel tot 100 keer sneller dan in rust. Een gemiddelde schatting is dat het lichaam dagelijks ongeveer zijn eigen lichaamsgewicht aan ATP aanmaakt!

Omdat ATP voortdurend wordt gerecycled en een ATP-molecuul dagelijks meer dan 1.000 keer opnieuw gebruikt wordt heb je op elk moment slechts zo’n 250 gram ATP in je lichaam.

Door de moderne Westerse levensstijl hebben wetenschappers aangetoond dat we minder ATP aanmaken dan een eeuw geleden. Bij veel Westerse mensen is de productie of efficiëntie van ATP verlaagd, vooral door voeding, stress, inactiviteit en medicatie die de werking van de mitochondriën⁶ negatief beïnvloeden. Dit betekent niet dat het lichaam stopt met energie maken, maar wel dat het minder efficiënt gebeurt, met mogelijke gevolgen voor vitaliteit en gezondheid. CoQ10 speelt hier een cruciale rol in. 

CoQ10 werkt ook als antioxidant⁸ in het binnenste membraan en voorkomt schade aan vetzuren, eiwitten en DNA door vrije radicalen (agressieve stoffen). Het heeft daarom ook een beschermende functie.

Situaties waar je meer CoQ10 nodig hebt

CoQ10 is geen vitamine omdat het een lichaamseigen stof is die je lichaam zelf aan kan maken. Toch wordt het vaak als een ‘vitamine-achtige stof’ gezien, omdat het een cruciale rol in je gezondheid speelt en in veel opzichten lijkt op een vetoplosbare vitamine. Met name bij veroudering, ziekte of gebruik van bepaalde medicijnen kan de productie ervan dalen waardoor suppletie van CoQ10 nuttig kan zijn. Omdat CoQ10 je cellen helpt energie te maken, kan een verminderde efficiëntie en capaciteit van de productie ervan leiden tot vermoeidheid, spierzwakte, spierpijn, een langzamer herstel na inspanning en een verminderde mentale scherpte.

Leeftijd

De natuurlijke productie van ATP neemt geleidelijk af met de leeftijd, vooral doordat de mitochondriën minder efficiënt worden. Dit komt onder andere door een daling van de lichaamseigen aanmaak van CoQ10 na het 30e levensjaar en een versnelling daarvan na de leeftijd van 40-50 jaar. De mitochondriale functie en de enzymen die betrokken zijn bij de CoQ10-productie worden minder effectief. Op 65-jarige leeftijd maakt je lichaam meestal nog maar de helft van de hoeveelheid CoQ10 aan van wat het deed op 25-jarige leeftijd. Dit is overigens een normaal biologisch proces, maar kan door een gebrekkige levensstijl sterker afnemen.

Medicijngebruik

Naast veroudering kunnen ook sommige medicijnen de aanmaak van CoQ10 uitputten. 

Het is al lang bekend dat met name de statines⁹, die als doel hebben de cholesterol te verlagen, voor een afname zorgen van CoQ10. Deze afname wordt als een belangrijke oorzaak gezien van de bijwerkingen van statines. Statines blokkeren een enzym, waardoor de aanmaak van cholesterol in de lever afneemt. Dit is echter hetzelfde enzym dat betrokken is bij de aanmaak van CoQ10. Dit verklaart dat als gevolg van het gebruik van statines er een tekort aan CoQ10 kan ontstaan, wat spierpijn, spierzwakte en vermoeidheid kan veroorzaken bij gebruikers.

Ook het gebruik van Bètablokkers (voor hart en bloeddruk), diuretica (plaspillen), antidepressiva en chemotherapie-middelen kunnen een negatief effect hebben op de werking en aanmaak CoQ10.

Welke vorm van CoQ10 is het beste als supplement?

Zowel Ubiquinon Q10 als Ubiquinol Q10 zijn goede vormen als supplement van CoQ10. Toch is Ubiquinol Q10 de vorm die de voorkeur verdient omdat het de actieve vorm van CoQ10 is. De actieve vorm kan je lichaam direct gebruiken, terwijl Ubiquinon Q10 eerst nog omgezet moet worden in Ubiquinol Q10. Daarnaast wordt Ubiquinol Q10 beter opgenomen in de darmen, met name als je ze neemt in de vorm van softgels die al olie bevatten.

CoQ10 is een lichaamseigen stof die essentieel is voor het omzetten van voeding in energie en die ook de lichaamscellen beschermt tegen schadelijke vrije radicalen¹⁰. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor een goede levensstijl en voldoende van alle vitaminen en mineralen (in ieder geval vitamine B2, B3, B5, B6, foliumzuur, vitamine B12, vitamine C, magnesium, zink, selenium en ijzer) die nodig zijn zodat de lichaamseigen aanmaak van CoQ10 altijd goed verloopt. 

CoQ10 als supplement kan een goede ondersteuning zijn voor als je boven de 40 jaar bent of wanneer je medicatie zoals statines gebruikt. In combinatie met andere belangrijke vetten versterk je de rol van ubiquinol Q10, lees hier meer over in deze blog.

¹ CoQ10: de stof werd in 1957 ontdekt door Dr. Frederick Crane van de Universiteit van Wisconsin in Amerika. Tijdens zijn onderzoek wist hij CoQ10 te isoleren met behulp van de cellen van runderharten. In 1958 werd vervolgens door de Britse chemicus dr. Karl Folkers de chemische structuur van CoQ10 verklaart. Folkers speelde ook een sleutelrol in het begrijpen van de werking en synthese van de stof.
² De "Q" verwijst naar de chemische samenstelling (chinonen die in het Engels Quinone worden genoemd), en de ’10’ is afgeleid van de lengte van de staart van het CoQ10 molecuul.
³ Synthese is een samenvoeging van ongelijksoortige zaken, zodat er iets nieuws uit ontstaat. Het woord is afgeleid van de Griekse woorden syn- wat ‘samen’ en tithenai wat ‘plaatsen’ betekent.
⁴ Afgeleid van ubichinon dat samenhangt met het feit dat CoQ10 'ubiquitair' verspreid is, wat wil zeggen dat het alomtegenwoordig is en in vrijwel alle cellen voorkomt.
⁵ Celorganellen zijn gespecialiseerde structuren binnen een cel die specifieke functies uitvoeren, vergelijkbaar met de organen in een lichaam. Ze zorgen ervoor dat de cel kan overleven, groeien en zijn taken kan uitvoeren.
⁶ Mitochondrion: korrel- of worstvormig celorganel in het protoplasma dat belangrijk is voor de energielevering en de stofwisseling in de cel. Van Grieks mitos wat ‘even en oneven draden van de schering [de lengtedraden van een weefsel]’ en chondros, wat ‘korrel’ betekent.
⁷ ATP: Engelse afkorting voor Adenosine TriPhosphate. In het Nederlands, adenosinetrifosfaat. In de stofwisseling vinden processen plaats waarin energie uit voedingsstoffen via een reeks reacties en met gebruikmaking van zuurstof, wordt omgezet en opgeslagen in ATP.
⁸ Antioxidant: neutraliseert vrije radicalen (agressieve stoffen) voordat ze schade aanrichten. Ze doen dat door zelf een elektron af te staan aan het vrije radicaal, waardoor het stabiel wordt — zonder zelf instabiel te worden. Je kunt ze zien als “vangers” van schade, of als brandblussers die kleine ‘celbrandjes’ doven.
⁹ Statines: medicijnen die worden gebruikt om het cholesterolgehalte in het bloed te verlagen. Ze remmen een enzym in de lever (HMG-CoA-reductase) dat nodig is voor de aanmaak van cholesterol.
¹⁰ Vrije radicaal: Een vrije radicaal is een soort “losgeslagen” molecuul in je lichaam dat heel reactief is. Dit komt doordat het een onvolledig aantal elektronen heeft, waardoor het graag een elektron van een ander molecuul “steelt.” Dit kan schade aanrichten aan cellen, eiwitten en zelfs DNA. Vrije radicalen ontstaan bijvoorbeeld door stofwisselingsprocessen, maar ook door UV-straling, luchtvervuiling, roken en ongezond eten. Gelukkig heeft je lichaam antioxidanten (zoals vitamine C en E), die deze vrije radicalen kunnen neutraliseren en zo schade helpen voorkomen. Denk aan antioxidanten als schilden die de cellen beschermen tegen de aanvallen van vrije radicalen.